ضرورت تولید و طراحی بکتا

پس ازپیدایش نظریه ی (رفتار گرایی) و گسترش آن در جهان ، روی کرد( معلم محور) در برنامهریزی و آموزش، از اهمیت ویژه ای در مدارس برخوردار شد. با پیدایش نظریه های ( دادهپردازی و ساخت گرایی) و طرح رویکرد فراگیر محور، پایه های رویکرد معلم محور لرزید،ولی فرو نریخت. هنوز هم به دلیل نقاط قوتی که رویکرد معلم محور دارد، این رویکرد مورد توجهاست و راهبردهای موثری برای کاهش نقاط ضعف آن و افزایش تاثیرگذاری اش، اندیشیده می شود. امروزه در بسیاری از کشورها، نظریه داده پردازیو ساخت گرایی و رویکرد فراگیر محور نسبت به رویکرد معلم محور مورد توجهبیشتری قرار دارد و مدارس به تدریج، اساس برنامه ریزی و آموزش خود را بر این رویکردقرار می دهند. در این شیوه معلم نقش همراه و مشاور هدایت گر جریان یادگیری دانش آموزانرا ایفا می کند نه صرفا انتقال دهنده ی معلومات.
بررسی داستان این تحول نشان می دهد که چسبیدن به یک رویکرد و رعا کردن کامل رویکرددیگر، به نوعی ما را از بخشی از تجارب ارزشمند و دانش بشری محروم می کند و شاید مطلوب ترین حالت این باشد که با تلفیق متعادل نقاط قوت این رویکردها،رویکردی میانه و مطلوب تر را اتخاذ کرد.

منظور ما از تحول در عبارت( بسته ی کامل به تحول آموزش)، حرکت مدارساز رویکردی که عمدتا محور است به رویکردی است که نقاط قوت این رویکرد و رویکرد فراگیرمحور را به طور متعادلی در هم ادغام کرده است. معلمان معمولا برنامه ی تدریس خود را با توجه به رویکردهایمعلم محور و فراگیر محور و با استفاده از فن آوری،تهیه و آماده می کنند.

این برنامه که طرح درس معلم نامیده می شود در اجرا، نیازمند ابزارهایی است که تولید آنهامستلزم صرف وقت و انرژی فراوان است. معلمان معمولا وقت کافی برای طراحی و تولید اینابزارها ندارند و در جریان آموزش با استفاده از تجارب قبلی و قوه ی ابتکار خود خودتدابیری را بکار می گیرند تا جای خالی را پر کند. این گونه تدابیر لزوماتوانایی و دقت لازم را ندارند و کارایی طرح درس معلم را در اجرا کاهش می دهند.

موسسه آموزشی مبتکران بر اساس تجارب حاصل از سه دهه تلاش آموزشی و با تشکیل کار گروه هایتخصصی اقدام به طراحی و تولید ابزارهایی نموده است که استفاده از آن ها به معلمان کمکمی کند تا طرح درس خود را با دقت و اثربخشی بیش تری طراحیو اجرا کنند. این ابزارها در تعیین هدف های تدریس ( هدف های برنامه ی درسی) ، طرح پرسشهایی برای ادغام پرسش و بحث در آموزش، طرح پرسش هایی اساسی در قالب تکالیف درسی خارجاز کلاس نحوه ی استفاده از فناوری در آموزش و ارزش یابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان،به معلمان کمک می کنند.

در این راستا، موسسه آموزشی مبتکران از نظریه ی ( رفتارگرایی گزینشی) ( رابرت گانیه) بهرهبرده است. ( گانیه ) یکی از روانشناسان نامدار زمان مادر حیطه ی یادگیری و روان شناسانتربیتی است. به عقیده ی او روانشناسی بررسی و دست یافتن به شرایط یادگیری تغییری استکه به صورت محسوس ، رخ می دهد ودر قالب توانایی در تغییر عملکرد جلوه می کند. نظر اساسیگانیه در مورد یادگیری این است که آموختن هر مطلب جدیدی مستلزم آموختن مطالب قبلی ووابسته به آن است. چنان که یادگیری قواعد دشوار در سطح بالا مستلزم آموختن ، قواعدزمینه ساز در سطح پایین است. پس هر گونه یادگیری دشوار و پیچیده های را می توان متشکلاز یک رشته یادگیری های ساده و پایه ، دربسته ی آموزشی مبتکران ، با کاربرگ ها تامینمی شود. در بخش های بعد خواهید دید که کاربرگ شامل تعدادی مفاهیم و پرسش های ساده ومتوسط است که اساس یادگیری مطالب درسی را تشکیل می دهد.

نتایج و پیامدهای یادگیری از نظریه گانیهعبارتند از:

1-مهارتهای ذهنی

2-اطلاعات کلامی

3- مهارتهای حرکتی

4- نگرشها

الف)آمادگی برای یادگیری: این بخش، در قالب ( جلب توجه) و (یادآوری) در درس آزمون های بسته ی آموزشی،به خوبی مورد توجه قرار گرفته است. این مرحله خود شامل مراحل زیر است:

1-توجه: که همان تمرکز یافتن حواس است.
2- انتظار:جهت بابی یادگیرنده به سوی هدف است.
3-باز یافت: اطلاعات لازم را در زمینه های موضوع مربوط از حافظه دراز مدت به فعالیت وا می دارد.

ب)اکتساب وعملکرد: اینبخش، در قالب( یادآوری) ارایه ی محتوای درس، مثال ها وتمرین های داخل متن آموزشی دردرس آزمون های مبتکران به خوبی رعایت شده است و خود شامل مراحل زیر است:

1- ادراک گزینشی:اطلاعات مربوط ، از حافظه ی دراز مدت گزینش می شوند و به حافظه ی فعال می آیند.(یادآوری)
2- رمزگردانی معنایی: معلومات جدیدی به حافظه دراز مدت انتقال می یابد.(ارایه ی محتوای درس)
3-بازیافت و پاسخ: پاسخی که شاگردان می دهند، نمایانگر یادگیری آنها است.(پاسخی به مثال هاو تمرین های داخل متن)
4- تقویت : درستی پاسخ های یادگیرندگان را نشان می دهد( در درس آزمون های مبتکران ، به همین علت، پس از هر تمرین پاسخ آن آورده می شود تا باز خورد فوری برای دانش آموز فراهم آید و پاسخ های درست او تقویت شوند.)

ج) انتقال یادگیری: منظور توانایی دانش آموز در استفاده از معلومات کسب شده در موقعیت های جدیداست . تمرین ها و تکالیف پایانی درس آزمون و نیز آزمون های دوره ای مبتکران به خوبیاین مرحله را تحت پوشش قرار می دهد. این مراحل شامل مراحل زیر است:

1- بازیافت رهنمودی: به خاطر آوردن مطالب در موقعیت قابل عمل(تمرین ها و تکالیف پایانی درس آزمون)
2- تعمیم پذیری: به کارگیری آموخته ها در شرایط متفاوت( آزمون های ادواری)

 
چنانچه که ملاحظه فرمودید، تمام بخش های محتوایی این بسته آموزشی طبق اصول و اهداف خاص روانشناسی تهیه شده است. در این کار همچنین به الگوی آموزشی مریل که یک طرح آموزشی بسیارمعروف و جامع منطبق بر نظریه ی گانیه است نیز توجه ویژه ای شده است. از نظر مریل تمامموضوعات شناختی به طورکلی شامل دو بخش است: تعمیم ها و نمونه ها

1-تعمیم : تعریف مفاهیم
2- نمونه: همان مورد یا مثال 

در بخش محتوای اصلی درس آزمون های مبتکران از تعمیم (تعمیم) و (نمونه)به طرزهنرمندانه ای استفدهشده است. توالی اجزای آموزشی مریل شامل 4 بخش است که به طور مختصر به آن ها اشاره می شود:

 1 – یادآوری 2- ارایه 3- تمرین 4- ارزش یابی
همانطورکه می دانید امروزه در علم روان شناسی یادگیری برای (تمرین ) به منظور ابزار کمک به تثبیت یادگیری توجهی ویژه و اساسی میشود و این امر در تمرین های داخل متن و تمرین های پایانی درس آزمونهای مبتکران به طرز هوشمندانه ای رعایت شده است. الگوی آموزشی مریل، همچنین چهار روش را در ارائه و ارزش یابی آموزش پیشنهاد می  کند که برای به حداکثر رساندن کارایی مفید هستند. این روش ها عبارتند از:

 تفکیک: طبق این اصل، مشخص کردن و جدا نمودن انواع ارائه ی اولیه از انواع ارائه ی ثانویه به یادگیری فراگیر کمک می کند. ارائه ی اطلاعات زمینه ای قبل از "تعمیم"، همانکاری که بخش "یادآوری"در درس آزمون های مبتکران بر عهده دارد.

تنوع: "مثال"ها باید تا حد امکان متنوع باشد. ارائه ی انواع تکالیف و فعالیت ها در سطوح مختلف و نیز تمرین ها و مثال های ارائه شده در DVDهای بسته ی آموزشی مبتکران، این روشرا پوشش می دهد.

همتاسازی: ارائه ی مثالها همراه با غیرمثال باشد؛ یعنی موارد مشابه و متضاد در یادگیری و یادآوری و به کارگیری حقایق، حوادث، قوانین و مفاهیم در کتاب طرح شده باشد. این امر در تمامی محتوای درس آزمون ها، DVDها و کاربرگ های بسته ی آموزشی مبتکران مشهود است.
1- سطح دشواری: در ارائه ی مثالها و غیرمثالها، از هر دو نوع واز ساده به مشکل انتخاب شود. بررسی و تعیین دشواری پرسش های مطرح شده در کاربرگ ها، درس آزمون ها و آزمون های مبتکران همواره یکی از دغدغه های اصلی مسئولان این موسسه بوده است و همواره کوشیده اند تا پرسش های از تمام سطوح یادگیری در کارها استفاده نمایند.
این توجه و درایت، باعث شده که پرسش های کاربرگ در سطوح ساده، متوسط، دشوار و خلاقانه مطرح شوند. سطح دشواری هر پرسش، در "کتاب ویژه ی معلم" به تفکیک آورده شده است.
آزمون های ادواری مبتکران نیز همواره تنوعی از سطوح دشواری را منطبق بر اصل استاندارد بدون آزمون رعایت نموده است. همانطور که می بینید بخش های مختلف بسته ی آموزشی که با هدف انسجام بخشی به آموزش ساخته شده اند به طور معناداری با هم مرتبط و متعامل هستند و استفاده از آن ها به صورت مجموعه، اثرگذاری بیشتری درپی دارد، اما هریک از اعضای این مجموعه نیز به طور مستقل می توانند مورد استفاده قرار گیرند. 

در ساخت این ابزارها، تحول تدریجی آموزش براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، نقاط قوت رویکردهای برنامه ریزی آموزش "معلم محور" و "فراگیر محور" و قابلیت های فناوری مدنظر قرار گرفته است. معلمان با دردست داشتن این ابزارها و استفاده از آن ها، از تولید آن ها بی نیاز می شوند و وقت زیادی را برای پرداختن به سایر نقش های مهم حرفه ای خود به دست می آورند. در ادامه به توضیحات بیش تری در رابطه با اجزای مختلف این بسته ی آموزشی پرداخت می شود.

درباره ی تاریخچه بکتا در مبتکران بیشتر بدانیم